Ludvig Holberg leefde van 1684 tot 1754. Hij
werd geboren in Bergen, Noorwegen. Zijn vader was officier en zijn
moeder kwam uit een domineesfamilie. Op zeventienjarige leeftijd ging
hij naar Kopenhagen om te studeren. Hij was al vroeg wees en had een
deel van zijn jeugd bij een oom in Bergen gewoond die handelaar was. In
Kopenhagen stond hij er alleen voor.
Na afronding van zijn studie ondernam hij reizen naar Nederland, Engeland en Duitsland. Zijn debuut als schrijver was een populaire wereldgeschiedenis. Na een reis van een aantal jaren naar Italie en Frankrijk werd hij in 1717 benoemd tot professor aan de universiteit van Kopenhagen, waar hij lesgaf in verschillende wetenschapsgebieden.
Zijn werken omvatten populair wetenschappelijke
boeken op verschillende terreinen als geschiedenis, filosofie,
theologie, rechten, economie en natuurwetenschap. Vanaf 1720 begon hij
op verzoek toneelstukken in de vorm van komedies te schrijven; het
werden er 33.
Daarnaast schreef hij heldendichten, zo'n
duizend epigrammen in het Latijn en een roman die als science fiction
betiteld zou kunnen worden: Niels Klims onderaardse reis, waarin de
hoofdpersoon op zijn tocht door de aarde verschillende volkeren met
verschillende politieke en filosofische opvattingen bezoekt.
In politiek opzicht
steunde hij het sinds 1660 in Denemarken ingevoerde absolutisme, waarbij
de koning als alleenheerser steunde op de burgerij en de macht van de
oude adel sterk was ingeperkt. De koning steunde op een klasse van
ambtenaren, en andere door de staat benoemden zoals dominees, leraren,
legerofficieren, zeevaartofficieren, waartoe in principe iedereen
toegang had, mits intelligent en wilskrachtig genoeg. Hetgeen voor
Holberg gold, gezien het feit dat hij het tot hoogleraar en
grondgrondbezitter schopte.
Als wetenschapper behoort Holberg tot de
Verlichting. Holberg wil verschijnselen verklaren vanuit de wetenschap
en niet vanuit goddelijke voorzienigheid. Gezond verstand, de rede zijn
belangrijke instrumenten, en de beoefende wetenschap dient nuttig te
zijn voor het dagelijkse bestaan.
Als wetenschappelijk auteur wilde hij bijdrage
leveren aan de voorlichting van het volk ten gunste van de gemeenschap.
Zijn komedies zijn, naar wat hij zelf schrijft,
vooral bedoeld om te amuseren en tegelijk om een moraal over te brengen.
Een komedie loopt altijd goed af, wat wil zeggen dat de goeden krijgen
waar ze recht op hebben en de slechterikken de straf krijgen die ze
verdienen.
Bij Holberg wil dat ruwweg zeggen dat de
hoofdpersoon, ontevreden over zijn eigen situatie, veranderingen wil
teweegbrengen, waarna hij zo verstrikt raakt in zijn eigen handelingen,
dat het lachwekkend wordt. Een belangrijke moraal in veel toneelstukken
is het simpele: schoenmaker, hou je bij je leest.
Een aantal van zijn toneelstukken wordt nog
steeds opgevoerd.
Geraadpleegde bronnen:
Ludvig Holberg, statsborger, intellektuel, dramatiker; Jens Kr. Andersen; Danmarks Radio, 1984.